Anadolu coğrafyası, Hititler, Frigler ve Grekler gibi çok sayıda medeniyetin etkileşime girdiği bir "kültürel mozaik" olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde, Büyük Selçuklu ve Osmanlı medeniyetleri, eski Türk devlet geleneği (töre), İslam kültürü ve Fars idari yapısı gibi farklı unsurların bir sentezi olarak ortaya çıkmıştır. Kültürel saflıktan ziyade, medeniyetler arası geçişkenlik ve alışveriş, gelişimin ana motoru olarak vurgulanmaktadır.
Türk toplumlarının Orta Asya'daki konargöçer, atlı-savaşçı kültüründen yerleşik hayata geçişi, kritik bir dönüşüm olarak ele alınmaktadır. Bu süreçte devletin ve kurumların rolü öne çıkmaktadır. Özellikle Büyük Selçuklu Devleti'ndeki Nizamiye Medreseleri ve Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemindeki Ahilik Teşkilatı, hem toplumsal düzenin sağlanmasında hem de kültürel ve idari yapının şekillenmesinde merkezi bir işlev görmüştür.
Kitap, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu, stratejik ve planlı politikaların bir sonucu olarak sunmaktadır. İskân politikası, fethedilen toprakların (özellikle Balkanlar) Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması, güvenliğin sağlanması ve ekonomik üretimin devamlılığı için kullanılan temel bir araçtır. Ticaret yollarının kontrolü ve Bursa gibi merkezlerin küresel bir ticaret ağına entegre edilmesi, devletin ekonomik temellerini güçlendirmiştir.
Yönetim anlayışının evrimi, eski Türk töresinden İslami prensiplerle harmanlanmış bir yapıya doğru gözlemlenmektedir. Kutadgu Bilig ve Orhun Yazıtları'nda vurgulanan adaletli yönetim ilkesi, Osman Gazi'nin vasiyetinde İslami referanslarla birlikte devam etmiştir. Ulemanın ve Ahi liderlerinin devlet yönetimindeki danışmanlık rolü, meşruiyetin sağlanmasında önemli bir faktör olmuştur.
Bu bölümde, Anadolu, Orta Asya ve Avrupa'daki farklı medeniyet havzalarının sosyal ve kültürel yapıları, etkileşimleri ve insanlığın ortak mirasına katkıları incelenmektedir.
Anadolu, tarih boyunca çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetler arasında yoğun bir kültürel etkileşimin yaşandığı bir coğrafya olarak öne çıkmaktadır.
Orta Asya'daki erken Türk toplumlarının yaşam tarzı, kültürel kodları ve zamanla geçirdikleri dönüşüm, kitapta detaylı olarak işlenmektedir.
Kitap, Orta Çağ Avrupası'nı karakterize eden feodal sistemi, siyasi, sosyal ve ekonomik boyutlarıyla ele almaktadır.
Büyük Selçuklu Devleti, Türk-İslam medeniyetinin önemli bir temsilcisi olarak, kültürel bir sentez oluşturmuş ve kurumsal yapısıyla kendisinden sonraki devletlere örnek olmuştur.
Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemi, belirli sosyal, ekonomik ve siyasi dinamiklerin bir araya gelmesiyle şekillenmiştir. Bu dönemde atılan temeller, imparatorluğun gelecekteki yapısını belirlemiştir.
Osmanlı Devleti'nin kuruluşu, tek bir sebebe indirgenemeyecek kadar karmaşık bir süreçtir ve çeşitli unsurların birleşiminden oluşur.
Kuruluş döneminde Osmanlı toplumu, güçlü sosyal kurumlar ve gelişen bir ekonomi üzerine inşa edilmiştir.
İskân politikası, Osmanlı Devleti'nin fethettiği topraklarda kalıcı bir hakimiyet kurmak için uyguladığı planlı bir nüfus yerleştirme stratejisidir.
İskan politikasının temel amaçları; boş alanları yerleşime açmak, vergi gelirlerini artırmak, üretim sürekliliğini sağlamak, sefer lojistiğini güçlendirmek, güvenliği tesis etmek ve en önemlisi fethedilen bölgelerin Türkleşip İslamlaşmasını sağlayarak demografik dengeyi kurmaktır. Bu politika, fethedilen toprakları vatan haline getirme anlayışının bir yansımasıdır.
Ahilik teşkilatı, 13-15. yüzyıllar arasında Anadolu'nun sosyal, ekonomik, siyasi ve askeri hayatında etkili olmuştur. Türkmenleri meslek ve sanat erbabı yaparak yerleşik hayata adapte etmiş, iskan faaliyetlerinde zaviyeler aracılığıyla rol oynamış ve ilk Osmanlı bürokrasisinde görev alarak devletin kuruluşuna doğrudan hizmet etmiştir.
Göçebe Türklerin yaşam tarzı hayvancılığa dayanmaktadır ve yaylak-kışlak arasında mevsimlik göçlerle şekillenir. Sosyal yapıları, kan bağına dayalı aile (oğuş), sülale (urug) ve boy (bodun) gibi birimlerden oluşur. Askeri disiplin ve sürekli hareketlilik, bu yaşam tarzının en belirgin özelliklerindendir.
Büyük Selçuklu Devleti, sanat ve mimari alanında kendine özgü üsluplar geliştirmiştir. Özellikle kervansaraylar, camiler, medreseler ve kümbet mimarisiyle İslam sanatına önemli yenilikler getirmiş, bu eserler aracılığıyla kendisinden sonraki Türk devletlerine, özellikle de Osmanlılara ilham kaynağı olmuştur.
Orta Çağ Hristiyan dünyasındaki feodal sistem, siyasi gücün parçalandığı, merkezi otoritenin zayıf olduğu bir yapıydı. Toplum, senyörler (derebeyleri), rahipler ve serfler (köylüler) gibi katı sınıflara ayrılmıştı. Senyörler, toprak ve üzerinde yaşayan serfler üzerinde mutlak hak sahibiydi.
İslam medeniyeti, farklı kültürlerden edindiği bilimsel birikimi geliştirerek insanlığın ortak mirasına sunmuştur. Özellikle tıp, matematik, felsefe gibi alanlarda Müslüman âlimler önemli çalışmalar yapmış, Avrupa'nın bilimsel gelişimine temel oluşturan eserler ortaya koymuşlardır.
14. yüzyıl sonunda Bursa, Osmanlı Devleti'nin hem politik hem de ticari merkezi haline gelmiştir. Doğu-batı ticaretinin bir ambarı konumunda olan şehir, İran ipek kervanlarının ve Doğu Akdeniz ticaretinin önemli bir durağıydı. Venedik, Ceneviz ve Floransalı tüccarlar için Doğu mallarını satın alabilecekleri en yakın pazardı.
Türk devlet geleneğinde töre, yazılı olmayan hukuk kuralları ve gelenekler bütünüdür. Devletin adil bir şekilde yönetilmesini, toplumda huzur ve düzenin sağlanmasını amaçlar. Hakanın dahi uymak zorunda olduğu töre, devletin devamlılığı ve meşruiyeti için temel bir unsur olarak kabul edilir.
Nizamiye Medreseleri, Büyük Selçuklu Devleti döneminde devletin ihtiyaç duyduğu memurları yetiştirmek, zararlı ve yıkıcı fikirlere karşı Sünni İslam anlayışını savunacak âlimler eğitmek ve ilim insanlarına düzenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu kurumlar, devletin ideolojisini yayma ve yönetici kadroları eğitme işlevini görmüştür.
Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda önce devlet var olmuş, sonra memleket kurulmuştur. Göçebe savaşçılar, gaziler ve alplerden oluşan kurucu unsurlar, önce şehir ve köyleri fethederek devleti oluşturmuş, ardından bu fethedilen topraklar "memleket" haline gelmiştir. Yani, Anadolu tarihinde genellikle olduğu gibi önce toprak (memleket) sonra devlet değil, önce devlet sonra memleket kurulmuştur.
1302 Koyunhisar Muharebesi ile Bizans yenilgiye uğratıldı ve 1329 Palekanon Muharebesi ile Bizans yenilgiye uğratıldı. (Veya 1389 I. Kosova Muharebesi).
Fethedilen bölgelerin Türkleşmesi ve İslamlaşması (Veya: Boş alanların yerleşime açılması, vergi gelirlerinin artırılması, üretimin sürekliliğinin sağlanması).
Hattuşa, Gordion veya Kani (Kültepe)
Ebu-Sevin Muhannedü'l-Cezerî
Türkmenleri meslek ve sanat erbabı yaparak onları yerleşik hayatın ekonomik değerlerine adapte etmek.